“Duritanche timir javo”

“Duritanche timir javo” (Let them be enlightened) – St. Dnyaneshwar.

Saint Dnyaneshwar (1275-1296 AD), one of the most revered Saints from Maharashtra, India who wrote Dnyeshwari, at the age of 15. At the conclusion of the masterpiece in literature, he wrote another 9 stanza. The second one reads as –

• “Duritanche timir jaavo,
• vishwa-swadharma surye paho,
• Jo je vanchil to te laho,
• pranijaat.”

The Saint further talks about the enlightenment of the common man through observance and following the religious tenets, not necessary Hindu scriptures but each individual should follow the religious principles enshrined in their own scriptures. Doing so, he mentioned, would deprive the world of darkness and spread light.

St. Dnyaneshwar’s work was proverbial and iconoclastic as he translated religious scripture into common man’s language, revealing the true nature of God, not those artifacts espoused by the establishment. During these medieval times (what I consider the darkest period of our existence) those four varnas (stratas) were fossilized and women were treated as second class citizen, one of the worst in empathy and evolution.

---

As a child, though I wasn’t a voracious reader, I was inculcated into the habit of reading. During those times, Indian newspapers were far less biased and the establishment was revered for its independence and fearlessness of expression, almost after judiciary. Those were the times, when newspapers were a mouthpiece for opinionated idealistic folks. Beyond their commitment to their principles and ideology, material gains or the physical tribulations, never bothered them. The intelligentsia and the proletariat were inquisitive and actively seeking answers to the questions. Even an isolated incidence of lack of quality would not be tolerated, as we see these days, these newspapers would lose their rating. However, over a period of decades, the fourth estate lost its luster and the values eroded .

Well, we left for US and over the last three decades, most fat man with heavy pockets filled in the space. Today, in the resurgent India, neither we see an independent judiciary nor we see a fourth estate faithfully cherishing and guiding the values of democracy.

It is the enlightenment of the common man that will forbid the proliferation of such media. Media, analyzes the trend and publishes what it has to. However, it is the common man that defines those trends and ratings. Let us work in enlightening the common man. Finally, it’s about the reader, their conscience and awareness, not about who is financing or how deep those pockets are.

We all will realize that moral fabric is not a fulcrum that needs to be debated over a  gatherings or hung in the family room like a trophy, but weaves a fabric on which we (presently) exists and essentially survive (future). If you ask, are we seeing a moral erosion? Not sure about that but it seems the world is certainly getting crowded, materialistic and individualistic. Despite our material and physical progress, we hardly get time to reflect and apply cognition and conscious – the core that defines and differentiates us as humans.

—

Note: This blog was prompted after viewing a five minute video that showed how the media is influenced by Deep Pockets (Money and influence). Despite the pervasive influence of money, ultimately, it is the conscience that will guide and define the journey of mankind. Moral values are thoroughly ingrained within our genome for survival and the enlightenment of those value alone will guide our destiny. History is again rife with examples of men of moral and hardly ever have I heard a story of a twelfth century businessman or their lineage.

---

To visit Pasaydan, a brief poem by the Saint, original with English translation…

Pasaydan with English translation

माझ्या मनाला सतत भावणारी व शांतता देणारी प्रार्थना ….

इंग्रजी अनुवादासह….

ज्ञानेश्वर माऊली ज्ञानेश्वरी च्या सुरवातीला ज्या वेदांनी सांगितलेल्या आणि आत्मरुपात वसलेल्या आद्य रूपाचे वर्णन करता करता शेवटच्या अध्यायात त्याच विश्वात्मक (विश्व व्यापक असून विश्वाहून निराळा ) देवाला आपण केलेल्या ज्ञानेश्वरी रुपी वाक यज्ञाचे फल स्वरूप म्हणून पसायदान (प्रसाद) मागताना म्हणतात ………

जे खळांची व्यंकटी सांडो | तया सत्कर्मी रती वाढो || भूता परस्परे जडो | मैत्र जीवांचे ||

ज्या व्यक्ती खळ( वाईट प्रवृत्तीच्या )आहेत त्यांच्यातील खलत्व ( वाईट प्रवृत्ती ) नुसतीच जावो (नष्ट होवो) नव्हे तर त्यांची प्रवृत्ती सतप्रवृत्तीत परावर्तीत व्हावी आणि ह्याची फलश्रुती म्हणजे सर्वच व्यक्ती सर्वांचे मित्रा होवोत ! { जेथे भगवंताने सुद्धा “विनाशायच दुष्कृताम” ( दुष्टांचा नाश करण्यासाठी )साठी मी जन्म घेतो असे म्हंटले तेथे त्याही पुढे जाऊन ज्ञानेश्वरांनी असा “प्रसाद” मागितला}

दुरितांचे तिमिर जावो | विश्व स्वधर्म सूर्ये पाहो || जो जे वांछील तो ते लाहो | प्राणिजात ||३||

वेदांनी गायलेल्या “तमसो मा सद्गमय |” ज्याप्रमाणे आगीचा धर्म जाळणे , नदीचा प्रवाहित राहणे , त्याच प्रमाणे मानवाचा माणुसकीचा धर्म आपण मानला आणि त्याचा प्रत्यय प्रयेकाच्या जीवनात आला तर त्या धर्म रुपी सूर्याच्या प्रकाशाने विश्वातील प्रत्येकाचे जीवन उजळून निघेल. ह्याचा परिणाम असा होईल की , ज्याला ज्याला जे जे हवे ते मिळेल , कारण जर एका व्यक्तीची मागणी ही जर धार्मिक असेल तर, ती दुसऱ्या व्यक्तीचे कर्तव्य असेल आणि येथे तर “माउलींनी” ‘प्राणिजात’ असे बोलून जगातील यच्चयावत प्राणिमात्रांच्या धर्माची ग्वाही दिली आहे !

Now, ‘O’ God, The entire Cosmos Divine | Be pleased with this pious word offering of mine ||

Grant me in good will benign | Your Benevolent Grace Divine ||1||

May the evil minded, their wickedness shed | May their intellect turn to pious and good deeds

instead ||

May all living beings find themselves bonded | By friendly ties of soul companionship ||2||

May the darkness of ignorant disappear | May the universe see the Sun of self consciousness ||

May whatsoever aspirations of those be fulfilled | Of all living beings ||3||

May shower all over the pious bliss Divine | May the world be full of Saintly beings benign ||

May incessantly in the Universe | Meet the living beings ||4||

Moving groves of wish granting trees | Colonies of conscious wish fulfilling jewels ||

These saints are, speaking oceans | Full of pious Nectarly Divine ||5||

A Moon without a smear | A Sun without a hot sear ||

Always to one and all, these hallowed saints | Become kith and kin dear ||6||

Let all beings be completely satisfied and happy | Fully contented in all the three world ||

Engrossed and merged in devotion | Eternally, of ultimate Divine ||7||

And those who live by this scripture Divine | Eternally guiding all living beings ||

Be victorious over seen unforeseen | In this world and beyond ||8||

Here, said, the lord of the Universe | This shall become thy Grace Divine ||

And with this blissful Grace Divine | Jnandeva became ever joyous and happy benign ||9||

Those conversant with original dialect… will enjoy below content.

महाराष्ट्र हि संतांची भूमी आहे. त्यात संत ज्ञानेश्वर , संत तुकाराम , संत सावतामाळी अश्या अनेक संतांचा समावेश आहे. आयुष्य जगण्यासाठी लागणारी मुल्ये , विचार, आचार , चांगुलपणा , सामाजिक बांधिलकी याचे संस्कार आपल्या मराठी मातीत आले ते या संतांच्या शिकवणी मुळेच .
संत ज्ञानेश्वर म्हणजेच ‘माउली’ यांनी “ज्ञानेश्वरी  ” उर्फ ” भावार्थ दीपिका “या ग्रंथातील अठराव्या अध्यायाच्या  शेवटी सर्व विश्वाच्या कल्याणासाठी देवाकडे “पसायदान ” मागितले .
ते पसायदान आपणा सर्वांना माहित आहेच परंतु त्याचा अर्थ सोप्या भाषेत लिहिण्याचा व आधुनिक पिढीला आपल्या मराठी मातीच्या संस्कारांशी जोडण्याचा हा छोटासा प्रयत्न.
 

आता विश्र्वात्मकें देवें । येणें वाग्यज्ञें तोषावें । 
तोषोनि मज द्यावें । पसायदान हें ।।
श्री संत ज्ञानेश्वरांनी जी ज्ञानेश्वरी लिहिली ती देवाला अर्पण करून त्या वांग्मयाचे फळ म्हणून देवाकडे संपूर्ण विश्वाच्या कल्याणासाठी प्रसादरुपी पसायदान  मागितले  .

जे खळांची व्यंकटी सांडो ।तया  सत्कर्मी रती वाढो । 
भूतां परस्परें पडो। मैत्र जीवांचें ।।
या पसायदानात ते मागतात कि जे  वाईट दुष्ट लोक आहेत त्यांचा दुष्टपणा संपून जाऊन त्यांनी चांगल्या मार्गाला लागावे. आणि सर्व माणसे चांगल्या मार्गाला लागल्यानंतर त्यांच्यामध्ये मैत्रीचे भावबंध निर्माण व्हावे .

दुरिताचें तिमिर जावो । विश्र्व स्वधर्म सूर्यें पाहो ।
जो जें वांछील तो तें लाहो । प्राणिजात।।
वाईट लोकांच्या जीवनातला अंधार दूर होऊन सर्व विश्वात स्वधर्म रुपी सूर्याचा उदय होवो. आणि सर्व प्राणिमात्रांच्या सर्व चांगल्या इच्छा पूर्ण होवोत . ते जे मागतील ते सर्व त्यांना मिळो.

वर्षत सकळ मंगळीं । ईश्वरनिष्ठांची मांदियाळी ।
अनवरत भूमंडळी । भेटतु या भूतां ।।
सर्व ईश्वरनिष्ठ संतांनी इथल्या भूमीवर मंगल वातावरण निर्माण करण्यासाठी  यावे व सर्व प्राणीमात्रांना भेटावे .

चला कल्पतरूंचे अरव । चेतना चिंतामणीचें गांव ।
बोलते जे अर्णव । पीयूषाचे ।।
त्या संतांच वर्णन ज्ञानेश्वर अस करतात कि ते संत म्हणजे कल्पतारुंचे उद्याने , चेत्नारूपी वातावरण निर्माण करणारे रत्न , आणि ज्यांचे  बोल हे अमृताप्रमाणे आहेत असेच आहेत .

 
चंद्रमे जे अलांछन। मार्तंड जे तापहीन ।
ते सर्वांही सदा सज्जन । सोयरे होतु ।।
ते संत म्हणजे कोणताही डाग नसलेले चंद्र आहेत , ताप नसलेले सुर्य आहेत व  ते सर्व सज्जनांचे मित्र आहेत .

किंबहुना सर्व सुखीं । पूर्ण होउनि तिहीं लोकीं ।
भजिजो आदीपुरुखी । अखंडित ।।
या पृथ्वीवरील सर्व लोकांनी सर्वतोपरी सुखी होऊन विश्वेवराची अखंडित सेवा करत राहावी .

आणि ग्रंथोपजीविये । विशेषीं लोकीं ईयें ।
दृष्टा दृष्ट विजयें । होआवें जी ।।
आणि या ग्रंथाला जीवन मानून सर्व दुष्ट प्रवृतींवर विजय मिळवून सुखी व्हावे . 

तेथ म्हणे श्रीविश्र्वेशरावो । हा होईल दानपसावो ।
येणेंवरें ज्ञांनदेवो । सुखिया जाला ।।
त्यावर विश्वेश्वारांनी प्रसन्न होऊन हा वर ज्ञानेश्वरांना दिला , व ज्ञानेश्वर आनंदी झाले .

तर मित्रांनो हा मूळ पसायदानाचा शब्दशः अर्थ नसून सोप्या भाषेतला अर्थ आहे . ज्ञानेश्वरांनी आपल्या कल्याणासाठी मागितलेली हि प्रार्थना खरोखरच खूप सुंदर आहे .
हा अर्थ तुम्हाला आवडला असल्यास त्याचे सर्व श्रेय ज्ञानेश्वर चरणी अर्पण , व यात काही चुका असल्यास त्या मात्र निसंशय माझ्या !

लेखिका : प्रतिक्षा गायकर ( बदलापूर )